حافظه فعال (working memory) و راه های تقویت آن

شاید فکر کنید که گم کردن کلیدها، جا گذاشتن کیف پول در یخچال یا فریزر، فراموش کردن تاریخ تولد عزیزان و نزدیکان، چند بار پرسیدن یک سؤال مشخص از یک شخص، ازجمله مواردی هستند که موجب می‌شوند تا به شما برچسب بی‌توجهی زده شود. اما بعد از مطالعاتی که در مورد حافظه فعال صورت گرفته است مشخص شد که این موارد باوجوداینکه می‌توانند نشانه‌هایی از بی‌توجهی باشند اما بیش‌تر، ضعیف شدن حافظه فعال را گوشزد می‌کنند. ضعف عملکرد حافظه فعال مشکلاتی نظیر ADHD، اوتیسم و معلولیت‌های یادگیری را به همراه خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهد که تمرینات ذهنی می‌تواند سبب تقویت حافظه فعال در دانش آموزان و بزرگ‌سالان شود.

حافظه فعال (working memory) چیست؟

حافظه فعال یک سیستم ذخیره‌سازی موقت در مغز است که می‌تواند چندین عمل یا افکار را تا زمان حل مسئله یا برطرف شدن مشکل در خود نگه دارد. حافظه فعال اطلاعات را در کوتاه‌مدت در خود نگه داشته و به افراد کمک می‌کند تا بتوانند بر کاری که انجام می‌دهند تمرکز کرده و یا کاری که باید انجام دهند را به یاد بیاورند.

بسیاری از افراد مبتلا به ADHD با حافظه فعال مشکل دارند چراکه ممکن است یادآوری، تمرکز، سازمان‌دهی و تمایز بین مسائل مهم و بی‌اهمیت برایشان سخت باشد. این افراد اغلب به‌راحتی از موضوع منحرف شده، فراموش‌کارند و یا در شروع کارها دچار مشکل می‌شوند. خبر خوب این‌که روش‌های زیادی برای یادگیری و تقویت حافظه فعال در دانش آموزان وجود دارد که به آن‌ها کمک می‌کند تا توانایی خود را در تمرکز، کنترل رفتارهای غیرمنتظره و مهارت‌های حل مسئله بهبود بخشند. در این مقاله قصد داریم راه تقویت حافظه فعال در دانش‌آموزان ارائه دهیم و در مورد چند بازی برای تقویت حافظه فعال صحبت کنیم. سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:

• روش‌های تقویت حافظه فعال
• بازی برای تقویت حافظه فعال

روش‌های تقویت حافظه فعال

حافظه فعال اغلب با عنوان حافظه کوتاه‌مدت نیز استفاده می‌شود اما برخی از نظریه‌پردازان این دو حافظه را متمایز از هم می‌دادند. هر دو این عبارت‌ها به افکار یا اطلاعاتی اشاره دارند که در حافظه‌ی شما به‌صورت موقت نگهداری شده تا زمانی که در وقت نیاز و برای تکمیل یک وظیفه در دسترس باشند.

حافظه فعال به توانایی شما برای دست‌کاری و به یادآوردن اطلاعات در طی یک دوره کوتاه(حدود دو دقیقه) اشاره دارد. اگرچه این معنی بسیار شبیه به حافظه کوتاه‌مدت است اما زمانی که از حافظه فعال صحبت می‌شود بر دست‌کاری اطلاعات تأکید خواهد شد.

ممکن است ظرفیت حافظه فعال شما با ظرفیت حافظه فعال دوستتان متفاوت باشد. طبق تحقیقات، کودکان دارای حافظه‌ی فعال محدودی هستند و تنها می‌توانند یک یا دو مورد را در حافظه‌ی خود نگه دارند. حافظه‌ی فعال تا حدود ۱۵ سالگی رشد می‌کند اما سرعت رشد آن در همه‌ی افراد یکسان نیست زیرا حافظه‌ی فعال افراد ظرفیت یکسانی ندارد. با تقویت حافظه فعال در دانش آموزان، آن‌ها قادر خواهند بود اطلاعات بیش‌تری را در حافظه فعال خود ذخیره کنند لذا در حل مسائل ریاضی و فهم سایر مفاهیم درسی بهتر عمل می‌کنند. در زیر برخی از روش‌های تقویت حافظه فعال در دانش آموزان عنوان‌شده است:

1- کار کردن روی مهارت‌های تجسمی:

کودک را تشویق کنید که از چیزی که به‌تازگی مطالعه کرده‌ یا به گوشش خورده است، در ذهن خود یک تصویر بسازد. به‌عنوان‌مثال اگر از او خواستید که میز را برای پنج نفر بچیند، از او بخواهید که یک تصویر ذهنی از شکلی که میز باید داشته باشد، ایجاد کند. سپس از او بخواهید که نقاشی این تصویر را بکشد. همین‌که در تجسم سازی بهتر می‌شود، می‌تواند آن را بدون طراحی برای شما توصیف کند.

2- از کودک بخواهید که به شما یاد دهد:

توانایی توضیح دادن در مورد چگونگی انجام کار شامل ساختن مفهومی و ذهنی اطلاعات است. اگر کودک در حال یادگیری یک مهارت مثل پرتاب کردن توپ در سبد بسکتبال است از او بخواهید که این مهارت را به شما هم یاد بدهد. معلمان با ایجاد گروه‌های کاری و همکاری بین دانش آموزان در کلاس درس، کاری مشابه را انجام می‌دهند که باعث تقویت حافظه فعال در دانش‌آموزان می‌شود.

3- خواندن فعال را تشویق کنید:

هایلایت کردن و یادداشت‌برداری مطالب در زمان مطالعه به دانش‌آموز کمک می‌کند تا اطلاعات را به‌قدری در ذهن نگه دارد که بتواند به سؤالات پاسخ دهد. بلند حرف زدن و سؤال کردن در مورد مطالب موردنظر هم می‌تواند به‌عنوان روشی برای تقویت حافظه فعال در دانش‌آموزان کمک‌کننده باشد. استراتژی‌های مطالعه‌ی فعال می‌تواند علاوه بر تقویت حافظه فعال در دانش‌آموزان، به تشکیل خاطرات بلندمدت هم کمک کند.

4- اطلاعات را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنید:

آیا تاکنون برای شما سؤال شده است که چرا شماره تلفن‌ها و شماره‌ی ملی دارای نقاط جداکننده هستند؟ چون به خاطر سپردن چند دسته‌ی کوچک از اعداد آسان‌تر از به خاطر سپردن یک رشته‌ی بلند از اعداد است. این موضوع را زمانی که می‌خواهید مسیرهای چندمرحله‌ای را به کودک خود بیاموزید به یاد داشته باشید. این روش در تقویت حافظه فعال در دانش‌آموزان بسیار مؤثر است.

تقسیم اطلاعات به بخش‌های کوچک‌تر، یکی از روش‌های تقویت حافظه فعال در دانش ­آموزان است زیرا به خاطر سپردن چند دسته‌ی کوچک از اعداد آسان‌تر از به خاطر سپردن یک رشته‌ی بلند از اعداد است.

5- استفاده از حواس در یادگیری:

استفاده از چندین حس برای پردازش اطلاعات می‌تواند به حافظه فعال و حافظه بلندمدت کمک کند. کارهایی که باید انجام شوند را بنویسید تا کودک بتواند به آن‌ها نگاه کند. با صدای بلند آن‌ها را بیان کنید تا کودک بتواند آن‌ها را بشنود. زمانی که با کودک در مورد وظایفی که باید انجام دهد صحبت می‌کنید، یک توپ را عقب و جلو کنید. استفاده از استراتژی‌های چند حسی می‌تواند به کودک کمک کند تا اطلاعات را به‌قدری در ذهن نگه دارد که بتواند از آن‌ها استفاده کند.

بازی برای تقویت حافظه فعال

بازی‌های زیادی(مانند بازی کلاسیک تمرکز) هستند که می‌توانند برای تقویت حافظه فعال در دانش آموزان مورد استفاده قرار گیرند. بازی تقویت حافظه کودکان بروی حافظه فعال کودکان کار کرده و سبب تقویت آن می‌شود. کارت بازی یک نمونه از بازی تقویت حافظه کودکان است که با حفظ کردن جا و شکل کارت‌ها تلاش می‌کند تا حافظه فعال کودک را تقویت کند. در این بازی کودک باید قوانین بازی را در ذهن نگه دارد، اما درعین‌حال باید کارت‌های موجود در بازی و کارت‌هایی که قبلاً از بازی خارج شده‌اند را هم به یاد بیاورد. این بازی برای تقویت حافظه فعال در دانش آموزان بسیار مؤثر خواهد بود.

یک نمونه دیگر از بازی برای تقویت حافظه فعال این است که از کودک بخواهید در یک صفحه از مجله دور تمام کلمات یا عباراتی که با حرف “الف” آغاز می‌شوند خط بکشد. خواندن شماره پلاک ماشین و یا ساختمان‌ها نیز یکی دیگر از بازی‌های سرگرم‌کننده برای کودک است که می‌تواند در تقویت حافظه فعال وی مؤثر باشد. در خیابان بچرخید و حروف و اعداد شماره پلاک‌ها را بخوانید و از کودک بخواهید آن را به‌صورت برعکس بازگو کند.

حافظه فعال بخشی در مغز است که ظرفیت محدودی داشته و قادر است اطلاعات را به‌صورت موقت در خود نگه دارد. حافظه فعال در استدلال، تصمیم‌گیری‌ها و طرز رفتار فرد بسیار مؤثر خواهد بود. تقسیم اطلاعات به بخش‌های کوچک‌تر، تقویت مهارت تجسمی کودک، تشویق به خواندن فعال، استفاده از حواس در یادگیری و کمک به ایجاد ارتباطات ازجمله روش‌هایی هستند که برای تقویت حافظه فعال در دانش آموزان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این فرایند لازم نیست حتماً از روش‌های کسالت‌بار استفاده کرده و می‌توانید از بازی برای تقویت حافظه فعال استفاده کنید.


برگرفته از 
http://bonyadestedad.com/